Insulinooporność – przyczyny, objawy, leczenie, dieta

Mimo że insulinooporność nie jest kwalifikowana jako osobna jednostka chorobowa, może doprowadzić do stanu przedcukrzycowego, cukrzycy typu 2 lub innych chorób, stanowiąc duże wyzwanie dla lekarzy, który coraz częściej rozpoznają tę przypadłość u pacjentów – zwłaszcza tych z nadwagą i otyłością. Jakie są główne przyczyny insuliooporności? Jakie symptomy są przypisywane małej wrażliwości na insulinę? Czy istnieje terapia lecznicza, która pozwala unormować zaburzoną gospodarkę cukrową?

Czym jest insulinooporność?

Wiele osób zastanawia się, jaka jest definicja insulinooporności? To stan obniżonej wrażliwości organizmu na działanie insuliny – hormonu produkowanego przez trzustkę, który reguluje ilość glukozy we krwi. Insulina jest niezwykle istotna dla procesów metabolizmu węglowodanów, białek oraz tłuszczów. Małe ilości insuliny są uwalniane do krwi po spożyciu posiłku – są pomocne w transporcie glukozy do komórek, gdzie jest wykorzystywana, jako źródło energii. Natomiast, gdy komórki stają się stopniowo obojętne na insulinę – reakcją odporną organizmu człowieka jest wzmożona produkcja hormonu (hiperinsulinemia wzmaga apetyt i utrudnia utrzymanie właściwej masy ciała). Insulinooporność to poważne zaburzenie metaboliczne, które u kobiet ciężarnych może spowodować rozwój cukrzycy ciążowej. 

Przyczyny insulinooporności

Co sprawia, że organizm człowieka nie reaguje prawidłowo na hormony, przyczynia się do powstania insulinooporności? Istnieje wiele czynników sprawczych, u niektórych ta przypadłość może mieć podłoże genetyczne. Zmniejszona wrażliwość na insulinę może być skutkiem nadmiernej masy ciała oraz niedostatecznej aktywności fizycznej. Brak wypracowania zdrowych nawyków żywieniowych (nadmiar węglowodanów w diecie) i mało ruchu w codziennym życiu mają ścisły związek z tą przypadłością, a osoby z nadwagą i otyłością znajdują się w grupie wysokiego ryzyka. Oporność na insulinę może pogłębiać przewlekły stres, nagromadzenie toksyn, niedobór snu, a także niektóre leki (antybiotyki, antykoncepcja hormonalna, leki sterydowe). Insulinooporność nierzadko towarzyszy nadczynności tarczycy, zespołowi Cushinga, pierwotnej nadczynności przytarczyc. 

Najczęstsze objawy insulinooporności

Jakie są typowe symptomy insulinooporności? Objawy zmniejszonej wrażliwości na insulinę nie są specyficzne – u większości osób przypadłość przebiega bezobjawowo. U niektórych obserwuje się:

• problemy z utrzymaniem masy ciała (szczególnie nadmiar tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha),
• senność (zwłaszcza po spożyciu posiłku węglowodanowego),
• zmęczenie, 
• nadpotliwość,
• stany depresyjne,
• problemy z koncentracją, 
• problemy z chudnięciem,
• podwyższony poziom cukru i trójglicerydów,
• problemy skórne (rogowacenie ciemne skóry),
• nadmierny apetyt (tzw. napady wilczego głodu po posiłkach węglowodanowych).

Jak zdiagnozować insulinooporność?

Aby móc skutecznie leczyć insulinooporność, konieczna jest odpowiednia diagnostyka. W celu potwierdzenia przypadłości, specjalista może zlecić pacjentowi wykonanie badania profilu lipidowego (stężenie HDL, LDL, triglicerydów i całkowitego cholesterolu) i badania glukozy (najczęściej wykonuje się na czczo). Inne badania, które mogą pomóc w ocenie insulinooporności, to badanie na Hs-CRP (wysoko czułe białko C-reaktywne) i  test tolerancji insuliny. Wielu pacjentów po usłyszeniu diagnozy zastanawia się, jak zmniejszyć insulinooporność, spowolnić jej postęp lub całkowicie wrócić do zdrowia. Istotną rolę odgrywa czas – im szybciej dojdzie do rozpoznania i wdrożenia terapii, tym lepszych efektów można się spodziewać.

Jak leczyć insulinooporność? Dieta w  przebiegu insulinooporności

Niestety nie ma konkretnego leku na insulinooporność, dlatego należy skupić się na postępowaniu niefarmakologicznym. Osoby, u których stwierdzono zmniejszoną wrażliwość na insulinę, muszą diametralnie zmienić styl życia oraz sposób odżywiania, konieczne jest utrzymanie prawidłowej masy ciała. Jak obniżyć stężenie insuliny? Fundamentalną zasadą przy insulinooporności jest eliminacja cukru z diety – posiłki muszą być odpowiednio zbilansowane, nieprzetworzone i pełnowartościowe (aby nie powodowały dużych wyrzutów insuliny). Należy zrezygnować z białego pieczywa, makaronu, słodyczy, ciast, ryżu, słodzonych napojów. Pozytywny wpływ na poprawę wrażliwości na insulinę mają produkty zawierające kwasy tłuszczowe omega 3, czyli m.in. ryby morskie, siemię lniane, orzechy włoskie. Rekomendowane jest spożywanie kilku małych posiłków w ciągu dnia, co 3 godziny, opierających się na produktach o niskim indeksie glikemicznym. Ważne, aby przerwy między przyjmowaniem kolejnych porcji jedzenia nie były zbyt długie. Istotne jest także, by unikać tylko węglowodanowych dań – najlepiej, aby zawierały węglowodany, tłuszcze oraz białko jednocześnie. 

Oczywiście, niektórzy pacjenci z insulinoopornością nie są w stanie samodzielnie zmodyfikować swojego jadłospisu, warto więc skorzystać z pomocy wykwalifikowanego i doświadczonego dietetyka. Nie bez znaczenia jest także aktywność fizyczna, która powinna być dostosowana do stanu zdrowia i kondycji (podczas wysiłku fizycznego mięśnie pobierają oraz spalają glukozę, ułatwia to kontrolę prawidłowego poziomu cukru we krwi). Tak więc odpowiednia dawka ruchu każdego dnia i zdrowa dieta pozwolą zredukować nadmiar tkanki tłuszczowej w zdrowy i bezpieczny sposób. Regularny odpoczynek i 7-8 godzinny sen też są istotnym elementem terapii.

Należy podkreślić, że nieleczona insulinooporność może spowodować rozwój cukrzycy typu 2 i wielu chorób układu krążenia. Nie wolno więc bagatelizować jej objawów ani diagnozy. 

Konsekwencje zdrowotne insulinooporności

Na koniec warto jeszcze wspomnieć o negatywnych aspektach zdrowotnych insulinooporności. W przypadku kobiet brak zdolności organizmu do prawidłowej odpowiedzi na insulinę może powodować zaburzenia miesiączkowania oraz niepłodność. Rozregulowanie gospodarki glukozowo-insulinowej może doprowadzić do niealkoholowego stłuszczenia wątroby, choroby Hashimoto, nadciśnienia tętniczego, otyłości (I, II, III stopnia), zaburzeń lipidowych, udaru mózgu, chorób układu krążenia czy zespołu policystycznych jajników. Warto nadmienić, że zespół PCO jest najczęstszą chorobą endokrynologiczną diagnozowaną wśród pacjentek w wieku rozrodczym.

Podsumowując, obniżenie masy ciała, regularna aktywność fizyczna i stosowanie diety zawierającej węglowodany o jak najniższym indeksie glikemicznym to klucz do wygrania z insulinoopornością, poprawy stanu zdrowia, lepszego samopoczucia oraz wyglądu.

Centrum Medyczne Synexus prowadzi obecnie bezpłatne badania i konsultacje z lekarzem m.in. dla pacjentów, którzy zmagają się z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby. Oferujemy darmowe badanie wątroby przy użyciu nowoczesnego urządzenia FibroScan®. Zapraszamy serdecznie do zapoznania się z naszą stroną internetową, gdzie znajdą Państwo szczegółowe informacje dotyczące badań i konsultacji ze specjalistami.

lek. Michał Dąbrowski