Artroza – przyczyny, objawy, leczenie choroby zwyrodnienia stawów

Artroza to choroba, która w głównej mierze dotyczy seniorów. Ma niezapalny charakter, prowadzący zwykle do przedwczesnej niepełnosprawności ruchowej chorego. Zwyrodnienia mogą dotyczyć każdego stawu, jednak najczęściej pojawiają się w obrębie kolan i bioder, czyli tych stawów, które najbardziej poddawane są nadmiernym, regularnym przeciążeniom. Dlatego też często słyszy się o artrozie kolan, kręgosłupa i bioder. Jakie są dokładne przyczyny tej choroby, jak się objawia i jak ją leczyć?

Artroza – wstępne informacje 

Artroza, zwana też chorobą zwyrodnieniową stawów, jest najczęściej spotykaną chorobą narządu ruchu. Jej główną przyczyną są zmiany zwyrodnieniowe chrząstki stawowej. Schorzenie prowadzi do pojawienia się zmian w budowie tkanki kostnej, co sprawia, że powstają osteofity (wyrośle kostne, przez które stawy mają ograniczoną ruchomość). Artrozy nie da się skutecznie wyleczyć, jednak można zminimalizować wpływ jej skutków na zdrowie chorego. Warto zdać sobie sprawę z tego, że choroba zwyrodnieniowa jest jedną z najczęstszych przyczyn orzekania o niepełnosprawności.  

Artroza – przewlekła i postępująca choroba układu kostno-mięśniowego

Choroba zwyrodnieniowa stawów ma przewlekły charakter z typowymi okresami zaostrzeń i remisji. Artroza stawu nie ma charakteru zapalnego, ponieważ powstaje na skutek uszkodzenia stawu, zaś stan zapalny to jedynie następstwo powstałe w wyniku zaburzenia jakości chrząstki stawowej, warstwy podchrzęstnej, więzadeł i innych struktur składających się na dany staw. Chorzy na artrozę spotykają się z takimi problemami, jak: 

• zwłóknienia,
• rozmiękczenia,
• ubytki chrząstki,
• sklerotyzacja warstwy podchrzęstnej kości,
• powstanie osteofitów,
• deformacja tkanki kostnej. 

Objawy artrozy

Wśród głównych objawów artrozy wymienia się zużywanie się i zwyrodnienia:

• tkanek chrząstki stawowej, 
• warstwy podchrzęstnej kości, 
• płynu stawowego, 
• torebki stawowej, 
• więzadeł i mięśni.

Są to wszystkie tkanki budujące stawy. Zaawansowane stadium choroby wiąże się nie tylko z uszkodzeniami chrząstki, lecz także z przebudową kości i tworzeniem wyrośli kostnych, stwardnienia warstwy podchrzęstnej i powstawaniem torbieli podchrzęstnych.

Rola chrząstki stawowej

Szukając informacji na temat artrozy, trafimy na wiadomości poświęcone chrząstce stawowej. Nic dziwnego, skoro to jej zwyrodnienie prowadzi do choroby. Warto więc wiedzieć, jaka jest rola chrząstki stawowej. Pełni ona funkcję amortyzatora na styku kości. W momencie kiedy z różnych przyczyn zaczyna jej brakować bądź jest gorszej jakości, pojawiają się bóle w stawach, co oznacza pierwszy objaw rozwoju artrozy. Z postępowaniem choroby dochodzi do dalszych uszkodzeń: torebki stawowej, ścięgien i mięśni, kości pod chrząstką oraz więzadeł. 

Brak ruchu przyczyną artrozy?

W wielu przypadkach to właśnie brak odpowiedniej ilości ruchu jest główną przyczyną zachorowania na artrozę. Siedzący tryb pracy często wiąże się z licznymi mechanicznymi urazami stawowymi. Dodatkowo stres i problemy metaboliczne, takie jak cukrzyca, nadczynność lub niedoczynność tarczycy, mogą powodować szybszy rozwój choroby. Oprócz trybu życia drugim czynnikiem wywołującym artrozę jest uwarunkowanie genetyczne.

Dobra informacja jest taka, że uprawianie sportu może zmniejszyć postępowanie choroby, a nawet na dłuższy czas zahamować jej objawy. W tym celu zaleca się:

• marsze – nawet pół godziny szybkiego chodu dziennie,
• bieganie,
• jogę,
• pływanie,
• zajęcia taneczne.

Kiedy uprawiamy sport, w stawach wydziela się płyn stawowy odpowiedzialny za ochronę przed nieuniknionym tarciem chrząstek, a także wzmacniający i odżywiający stawy. Dzięki ruchowi skład płynu stawowego bogaci się o składniki mineralne potrzebne do regeneracji chrząstek. W przypadku artrozy z całą pewnością można powiedzieć, że „sport to zdrowie”!

Rodzaje artrozy

Wśród najczęstszych obszarów występowania artrozy są kolana, biodra i kręgosłup. Czym dokładnie charakteryzują się te schorzenia?

1. Artroza stawu kolanowego – medyczna nazwa tego schorzenia to (gonarthrosis). Choroba charakteryzuje się dolegliwościami bólowymi stawu kolanowego oraz postępującą dysfunkcją. Najczęściej artroza kolan dotyka osób otyłych i w podeszłym wieku. Częściej na ten rodzaj schorzenia chorują kobiety. Częste występowanie tego typu artrozy jest związane ze złożoną i skomplikowaną mechaniką oraz budową stawów kolanowych. Choroba na początkowym etapie może nie stwarzać problemów i być niezauważalna, jednak w późniejszym okresie dochodzi do:

• ograniczenia ruchomości stawów,
• trudności w wykonywaniu ruchów zgięcia i wyprostu kolana,
• bolesności uciskowej,
• charakterystycznych trzasków i zgrzytów podczas wykonywania ruchów, spowodowanych ocieraniem się o siebie powierzchni stawowych,
• niewielkiego obrzęku spowodowanego wysiękiem i pogrubieniem błony maziowej,
• zaczerwienienia i podwyższenia temperatury w okolicy stawu kolanowego,
• zaniku mięśnia czworogłowego uda,
• sztywności porannej.

Początkowo zwyrodnienie dotyka chrząstki stawowej, powodując jej zbyt szybkie zużycie, a także przyrost tkanki kostnej w okolicy stawu kolanowego, co skutkuje zniekształceniem stawów. Z czasem chrząstka stawowa przestaje pełnić swoje funkcje i staje się bardziej podatna na uszkodzenia. Z kolei błona maziowa przy artrozie kolana staje się obrzęknięta i bardziej unaczyniona, a torebka stawowa jest przerośnięta, pogrubiona i ulega bliznowaceniu.

2. Artroza biodra – czyli koksartroza, może dotyczyć jednego lub obu stawów biodrowych. Występuje wtedy, gdy pokrywająca i wyściełająca powierzchnie stawowe chrząstka szklista ulega stopniowo starciu, odsłaniając powierzchnie kostne, które zaczynają o siebie trzeć. Skutkami artrozy biodra są:

• zmiany w nasadach kości,
• zapalenie błony maziowej stawu,
• narastające objawy bólowe,
• pogorszenie jakości życia,
• zmniejszenie aktywności życiowej.

Artroza stawów biodrowych jest związana z siedzącym trybem życia i brakiem aktywności. Dotyczy to w szczególności współczesnego człowieka z krajów wysoko rozwiniętych, gdzie postęp cywilizacyjny idzie w parze z obniżeniem aktywności fizycznej. Koksartroza ma dwa rodzaje: pierwotny (idiopatyczny) i wtórny. Do pierwszej z nich zalicza się pacjentów, u których, pomimo wykonania badań klinicznych i radiologicznych, nie można jednoznacznie wskazać czynnika wywołującego chorobę, uznając jej przyczynę jako nieznaną. Z kolei koksartrozy wtórne są wynikiem wad wrodzonych lub nabytych, takich jak np.:

• wrodzonej dysplazji stawu biodrowego,
• otyłości,
• cukrzycy,
• wrodzonych lub nabytych zwichnięć stawu biodrowego,
• zaburzeń metabolicznych.

Cierpiąc na artrozę stawu biodrowego bądź kolanowego (albo na oba jednocześnie), oprócz bólu, doskwiera uczucie tracenia samodzielności. Choroba sprawia, że wolniej się poruszamy i stajemy bardziej zależni od otoczenia. Wraz z postępowaniem artrozy ból jest na tyle silny, że codzienne funkcjonowanie wygląda zupełnie inaczej niż przed chorobą. Placówki Syenxus prowadzą aktualnie konsultacje i projekty badań klinicznych m.in. dla osób zmagających się z bólem stawu kolanowego i/lub biodrowego.

3. Artroza kręgosłupa – czyli spondyloartroza, dotyczy zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa w odcinku szyjnym, lędźwiowym bądź piersiowym. Najczęściej te postacie występują jednocześnie. Schorzenie cechuje się zbyt wczesnym zużyciem tkanek, tworzących funkcjonalne połączenia kostnych elementów kręgosłupa (krążków międzykręgowych), oraz drobnych stawów międzykręgowych. Na rozwój artrozy kręgosłupa wpływają m.in.:

• urazy w obrębie kręgosłupa,
• brak aktywności fizycznej,
• siedzący tryb życia,
• krzywica,
• choroba Scheuermanna,
• choroba Forestiera,
• boczne skrzywienie kręgosłupa.

Zwyrodnienie kręgosłupa z początku jest niezauważalne. Jego rozwój pozostaje niedostrzegalny do momentu zaawansowanych objawów, takich jak ból, ograniczenie ruchomości konkretnego odcinka kręgosłupa, uczucia tzw. porannej sztywności.

Artroza – jak leczyć?

Obok ruchu, który pozytywnie wpływa na zahamowanie objawów artrozy, chorobę można leczyć w sposób farmakologiczny oraz przy wsparciu odpowiednią dietą. Chorzy powinni swój jadłospis opierać na produktach bogatych w kwasy omega-3 (tłuste ryby morskie), antyoksydanty (warzywa, owoce) oraz białko. Niekorzystne dla organizmu chorego są potrawy dostarczające nadmiar tłuszczów nasyconych. Cierpiąc na artrozę, warto też wiedzieć, jakich leków używać. Na rynku dostępne są preparaty do stosowania zewnętrznego, takie jak żele, maści i plastry, które łagodzą ból oraz zmniejszają stan zapalny.