Aktywność fizyczna a choroby przewlekłe – jakie ćwiczenia można wykonywać?

Mówi się, że można traktować sport jako zdrowie i jest w tym wiele prawdy. Decydując się na regularną aktywność fizyczną, zapewniamy sobie poprawę kondycji i samopoczucia, a także przeciwdziałamy wystąpieniu niektórych schorzeń. Co, jednak jeśli zmagamy się już z jakąś przewlekłą chorobą i nie jesteśmy pewni, czy uprawianie sportu jest dla nas wskazane? Cukrzyca, przewlekła obturacyjna choroba płuc czy reumatoidalne zapalenie stawów same w sobie generują szereg nieprzyjemnych objawów, a leczenie opiera się w dużej mierze na łagodzeniu dolegliwości. Nie chcąc sobie bardziej zaszkodzić, powinniśmy dobierać ćwiczenia fizyczne stosownie do naszego stanu.

Kultura fizyczna w życiu człowieka

Codzienna aktywność fizyczna jest wskazana dla każdego człowieka, niezależnie od jego wieku czy ogólnego stanu zdrowia. Wyjątkiem są sytuacje, w których pacjent jest obłożnie chory, tj. zmaga się ze ostrym schorzeniem, które nie pozwala mu wstać z łóżka (np. z grypą czy zapaleniem płuc). W każdym innym przypadku uprawianie sportu jest konieczne do zachowania dobrej kondycji i samopoczucia, jednak wszystkie wysiłki tego typu należy podejmować w przemyślany sposób.

Coraz więcej społeczeństw docenia w ostatnich latach olbrzymi wpływ sportu na zdrowie. Jest to związane z pojawieniem się niesłabnącej mody na „bycie fit”, ale też z większą samoświadomością obywateli krajów rozwiniętych. Powszechnie dostępne media, takie jak telewizja czy internet, udostępniają szerokiej publiczności wyniki badań lekarzy i dietetyków, z których jasno wynika, że niezdrowe odżywianie oraz brak aktywności fizycznej przynosi fatalne skutki. Z tego też powodu coraz częściej podejmujemy różne rodzaje wysiłku fizycznego, dbając nie tylko o smukłą sylwetkę, ale również o zdrowie.

Rodzajów aktywności fizycznej jest bardzo wiele i każdy może wśród nich znaleźć coś dla siebie. Niektórzy decydują się na uprawianie sportów wyczynowych (takich jak paralotniarstwo czy wspinaczka wysokogórska), inni chcą zbudować mięśnie (poleca się uczęszczanie na siłownię m.in. osobom pracującym fizycznie). Niektóre formy aktywności ruchowej są nastawione na uelastycznienie ciała i nadanie mu gibkości (joga, pilates), podczas gdy w innych liczy się jakaś konkretna umiejętność (np. pływanie). Nie ma tu dobrych i złych wyborów, ponieważ z każdej aktywności fizycznej czerpiemy wiele korzyści.

Wpływ wysiłku fizycznego na organizm człowieka

Wpływ aktywności fizycznej na układ oddechowy jest trudny do przeoczenia. Wiąże się to z lepszym przepływem krwi w organizmie, a zatem z odżywieniem i dotlenieniem poszczególnych komórek naszego ciała. Podczas wysiłku fizycznego oddychamy głębiej i szybciej, zwiększając wydolność płuc. Mięśnie się rozgrzewają, produkując więcej energii, jednak potrzebują do tego odpowiedniego „paliwa”. Zwiększa się nasze zapotrzebowanie na kalorie, a organizm zaczyna produkować więcej czerwonych krwinek – aktywność fizyczna znacząco pomaga usprawnić pracę układu krążenia. Ponadto nasz układ immunologiczny również poprawia swoje funkcjonowanie, dzięki czemu podnosi się odporność organizmu na drobnoustroje, takie jak bakterie, wirusy i grzyby.

Dotleniony w procesie wykonywania wysiłku fizycznego mózg również zwiększa swoją wydajność. Jest nam zdecydowanie łatwiej skoncentrować się na pracy lub nauce, ponieważ lepiej i szybciej kojarzymy fakty oraz jesteśmy w stanie zapamiętać więcej informacji naraz. Wiele rodzajów ćwiczeń również bezpośrednio działa na nasze samopoczucie, łagodząc stres i sprzyjając opanowaniu nagromadzonych w ciągu dnia emocji. Do takich aktywności fizycznych należy m.in. joga, którą uprawia się w spokojnej atmosferze, często przy muzyce relaksacyjnej.

Uprawianie sportu może również uchronić nas przed zachorowaniem na wiele przypadłości związanych z narządem ruchu, układem oddechowym lub układem krążenia. Do takich schorzeń należą m.in.

• miażdżyca,
• nadciśnienie tętnicze,
• osteoporoza,
• choroba wieńcowa,
• otyłość,
• cukrzyca,
• nowotwór jelita grubego.

Jedną z najpopularniejszych dolegliwości we współczesnym świecie jest również bezsenność. Wiele osób cierpi na nią poniekąd z własnego wyboru, prowadząc niezdrowy tryb życia w zakresie niewłaściwej diety, nadużywając urządzeń elektronicznych, które emitują niebieskie (pobudzające mózg) światło, ale także zaniedbując aktywność fizyczną. Przedłużająca się bezsenność i związane z nią przemęczenie może doprowadzić do wielu  poważnych konsekwencji zdrowotnych, m.in. depresji. Wpływ aktywności fizycznej na zdrowie psychiczne jest zatem wyjątkowo silny, a zarazem trudny do przecenienia.

Należy dodać, że oprócz aktywności fizycznej, również wypoczynek ma olbrzymi wpływ na nasze zdrowie. Każda aktywność sportowa wiąże się z wydatkiem energetycznym, którego definicja zakłada świadome i zamierzone pozbywanie się energii. Po ustaniu wysiłku musimy na powrót zgromadzić siły, aby móc dalej funkcjonować. To właśnie dlatego krótko po wyczerpującym treningu mamy ochotę iść spać. Nasz organizm musi bowiem mieć czas, na regenerację. W ten sam sposób działa również urlop czy wypoczynek weekendowy. Po okresie wzmożonej pracy potrzebujemy, choć na chwilę spowolnić tempo życia, aby przygotować się do powrotu do codziennych obowiązków.

Aktywność fizyczna przy chorobach przewlekłych

Osoby, u których zdiagnozowano choroby przewlekłe, nie powinny rezygnować z regularnej aktywności fizycznej. Zaleca się oczywiście dostosowanie rodzaju i intensywności ćwiczeń do stanu zdrowia konkretnego pacjenta, jednak warto zauważyć, że ruch często stanowi wręcz element terapii. Jeżeli nie mamy przepisanej rehabilitacji, powinniśmy zadbać o naszą kondycję na własną rękę, po konsultacji z lekarzem.

W przypadku cukrzycy ogólne zalecenia medyczne dotyczące uprawiania sportu obejmują umiarkowany, ale regularny ruch. Jest to nie tylko wskazane, lecz także konieczne w terapii cukrzycy typu II, której najczęściej towarzyszy otyłość. Sport pomaga zmniejszyć masę ciała, poprawić tolerancję glukozy w organizmie, a także podnieść wrażliwość tkanek na insulinę. Wybierając rodzaj aktywności fizycznej, pacjenci chorujący na cukrzycę powinni zwracać się w stronę treningów wytrzymałościowych, angażujących duże partie mięśniowe. Zalecane jest zatem uprawianie joggingu i nordic walking, pływanie, jazda na rowerze i rolkach czy nawet zwykłe spacerowanie. Niewskazane jest natomiast uprawianie sportów ekstremalnych.

Osoby zmagające się z chorobami układu oddechowego (np. z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc) również nie powinny rezygnować z wysiłku fizycznego. Warto jedynie zadbać o to, aby nie przeciążać organizmu i np. podzielić dzienny trening na etapy, pomiędzy którymi następują momenty odpoczynku. Ćwiczenia nie wymagają specjalnego przygotowania ani sprzętu. Aktywnością doskonale wzmacniającą wydolność płuc jest np. wchodzenie i schodzenie po schodach.

Choroby narządu ruchu (m.in. reumatoidalne zapalenie stawów) wiążą się niestety z dolegliwościami bólowymi dotykającymi kończyn. To także uczucie sztywności i różne deformacje, które mogą utrudniać wykonywanie ćwiczeń fizycznych. Nie należy z nich jednak rezygnować, ponieważ terapia ruchem jest właśnie tym czynnikiem, który może w znacznym stopniu spowolnić rozwój choroby! Zalecanymi dyscyplinami są w tym wypadku wszelkie aktywności uprawiane w wodzie, a także taniec, nordic walking, joga oraz pilates.

Sport jest bardzo ważnym czynnikiem regulującym perystaltykę jelit i wpływającym na ogólną kondycję układu pokarmowego. W przypadku chorób przewlekłych, takich jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna czy niealkoholowe stłuszczenie wątroby, jednym z kluczowych elementów terapii jest poprawa metabolizmu, a często także redukcja masy ciała. Należy jednak pamiętać, że zbyt intensywny wysiłek fizyczny może doprowadzić do ograniczenia przepływu krwi przez jelita, a to jest czynnikiem zaostrzającym stan chorobowy. Zaleca się więc wybieranie łagodnych form aktywności fizycznej, takich jak marszobiegi, joga czy pływanie. Niewskazane jest natomiast uprawianie sportów wytrzymałościowych, takich jak bieganie na długich dystansach, kolarstwo, wioślarstwo czy triathlon.

Krótko przed treningiem należy także unikać spożywania produktów ciężkostrawnych, które długo zalegają w przewodzie pokarmowym. Należą do nich przede wszystkim produkty tłuste (m.in. nabiał), bogate w błonnik oraz zawierające fruktozę.

Centrum Medyczne Synexus oferuje bezpłatne konsultacje lekarskie dla pacjentów z takimi przewlekłymi schorzeniami, jak m.in.:

• przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP),
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
• niealkoholowe stłuszczenie wątroby.

Do naszych placówek zapraszamy pacjentów ze zdiagnozowanymi, przewlekłymi schorzeniami, udokumentowaną historią choroby oraz zainteresowanych nowymi możliwościami terapeutycznymi. 

lek. Michał Dąbrowski