Atopowe zapalenie skóry głowy – jakie wprowadzić leczenie skóry głowy?

Atopowe zapalenie skóry głowy bywa bardzo uciążliwe, a zmiany skórne pojawiające się na owłosionych partiach są szczególnie widoczne. Choroba wywołuje swędzenie i zaczerwienienie skóry głowy. Co więcej, tworzące się zmiany na skórze mogą niekorzystnie wpływać na kondycję włosów i przyczyniać się do łysienia. Zobacz, jakie leczenie wprowadzić przy zaobserwowaniu objawów AZS na skórze głowy.

Co to jest atopowe zapalenie skóry głowy?

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to choroba o podłożu alergicznym, której cechą charakterystyczną są zmiany skórne zlokalizowane głównie na zgięciach kolan i łokci, a także na tułowiu oraz owłosionej skórze głowy. Czerwona skóra głowy świadczy o rozwoju stanu zapalnego, pojawiają się krostki. Co więcej, skóra jest swędząca, bardzo wysuszona i zgrubiała, co określa się jako łuski, typowe dla tego schorzenia. 

Lokalizacja wyprysku nieco różni się w zależności od wieku pacjenta. Gdy objawy AZS pojawiają się na głowie, wówczas stosuje się określenie atopowe zapalenie skóry głowy. Rzadko jednak dochodzi do tak wybiórczej lokalizacji zmian, a pacjenci z AZS zwykle obserwują nadmierną suchość także na innych partiach ciała, niekiedy bardzo licznych. 

Atopowe zapalenie skóry głowy często dotyczy bardzo małych dzieci, w tym niemowląt, ale również młodzieży oraz osób dorosłych. Pierwsze objawy zwykle pojawiają się przed ukończeniem 5. roku życia, mogą przyjmować różną postać oraz występować z różnym nasileniem w zależności od danego pacjenta. Niekiedy do ujawnienia AZS dochodzi u osób dorosłych, także starszych. 

Atopowe zapalenie skóry głowy – przyczyny 

Przyczyny atopowego zapalenia skóry głowy to połączenie czynników genetycznych oraz środowiskowych. Skłonność do pojawiania się atopii występuje rodzinnie, dlatego tego typu problemy ze skórą głowy dotyczą najczęściej osób, których rodzice oraz dziadkowie również chorują na AZS. U pacjentów chorujących na atopowe zapalenie skóry głowy występuje genetyczne zaburzenie w budowie warstwy naskórka, przez co organizm jest pozbawiony prawidłowej bariery ochronnej. 

Atopowe zapalenie skóry głowy jest więc chorobą genetyczną, w której istotną rolę odgrywa nieprawidłowa odpowiedź układu immunologicznego po kontakcie z czynnikiem, który u zdrowego człowieka nie powinien stanowić zagrożenia. W przypadku osób z AZS dochodzi do uwalniania przeciwciał po kontakcie z alergenem, którym mogą być zarówno składniki pożywienia, jak i czynniki wziewne, głównie roztocza, ale także pyłki. 

Uważa się, że na zaostrzenie dolegliwości duży wpływ ma także styl życia. Mały kontakt z alergenami wziewnymi w dzieciństwie czy nadmierna higiena mogą wpływać na występowanie atopowego zapalenia skóry w dorosłym życiu. Z kolei nieprawidłowa dieta oraz przewlekły stres zwiększają częstotliwość występowania zmian skórnych oraz nasilają dolegliwości.  

Atopowe zapalenie na skórze głowy – objawy

Atopowe zapalenie skóry głowy ma charakter nawrotowy oraz zmienny. Oznacza to, że objawy pojawiają się raz na pewien czas, po czym zanikają (niekiedy samoistnie) po kilku tygodniach lub miesiącach. Remisja choroby może trwać nawet wiele lat. Z kolei do zaostrzenia objawów zwykle dochodzi po kontakcie z alergenem. Biorąc pod uwagę, że u osób z AZS czynnikiem uczulającym często są pyłki, atopowe zapalenie skóry głowy często nasila się jesienią oraz wiosną. Gdy alergenem są produkty spożywcze, wówczas objawy mogą nasilać się częściej, jeśli nie wykluczy się pewnych posiłków z diety. 

Alergiczne zapalenie skóry głowy może obejmować partie skóry owłosionej, jednak wyprysk często dotyczy także karku, czoła, brwi oraz małżowin usznych. Skóra głowy może być czerwona i swędząca. Ponadto u osób chorujących na atopowe zapalenie skóry głowy pojawiają się liczne krostki, które po zdrapaniu mogą tworzyć strupki na głowie. Wykwity mogą być suche, ale także wysiękowe. Często jest ich tak wiele, że tworzą zwarte plamy o charakterze rumienia.  

Łuszcząca się skóra głowy wygląda jak łuski nakładające się warstwami i wyraźnie oddzielone. Tworzenie się łusek jest wynikiem nadprodukcji naskórka. Oznacza to, że nowa warstwa skóry tworzy się, zanim zrogowaciały naskórek zdąży się złuszczyć. W efekcie powstają charakterystyczne zgrubienia i nierówności. 

AZS to nie tylko estetyczne problemy ze skórą głowy, ponieważ bardzo sucha i łuszcząca się skóra powoduje duży dyskomfort. Swędząca skóra głowy i strupki skłaniają do drapania, co zwiększa ryzyko przenikania drobnoustrojów. Na skórze głowy może więc dochodzić do rozwoju grzybicy oraz infekcji bakteryjnych czy wirusowych.  

Ponadto, atopowe zapalenie skóry głowy wpływa także na kondycję włosów. Ze względu na toczący się stan zapalny oraz pogrubienie naskórka, cebulki włosów są niedostatecznie odżywione. W konsekwencji AZS może prowadzić do nadmiernej utraty włosów, a nawet do przedwczesnego łysienia, zwłaszcza przy linii włosów. Atopowe zapalenie skóry głowy zwiększa ryzyko przede wszystkim łysienia plackowatego.   

Warto zaznaczyć, że swędząca skóra głowy i krostki, łuski oraz łuszczenie to objawy także innych schorzeń. Niektóre choroby skóry głowy u dzieci i dorosłych mają podobne symptomy. Egzema na głowie dotyczy pacjentów z AZS, ale także z ŁZS, czyli z łojotokowym zapaleniem skóry, czy zapaleniem łuszczycowym. 

Atopowe zapalenie skóry głowy – leczenie farmakologiczne

Atopowe zapalenie skóry jest chorobą przewlekłą, która towarzyszy chorym przez całe życie, jednak ze zmiennymi objawami, a zwłaszcza ich nasileniem. Choroba skóry głowy wymaga leczenia niefarmakologicznego, głównie nieustannej pielęgnacji skóry. Natomiast w przypadku zaostrzeń objawów oraz ewentualnych nadkażeń zmian skórnych wprowadza się leczenie farmakologiczne.   

Atopowe zapalenie skóry głowy to schorzenie nie tylko alergiczne, lecz także dermatologiczne. Część leków wskazanych przy AZS można nabyć jedynie z przepisu lekarza.  

AZS charakteryzuje stan zapalny skóry głowy, dlatego w przypadku zaostrzenia objawów leczenie obejmuje stosowanie preparatów o działaniu przeciwzapalnym. Leki do stosowania miejscowego na atopowe zapalenie skóry głowy to zwykle:

• glikokortykosteroidy (GKS) – zalecane tylko przy zaostrzeniu objawów, ponieważ ich długotrwałe stosowanie może wpływać niekorzystnie na stan skóry. GKS występują w postaci maści, kremów oraz płynu. Natomiast na atopowe zapalenie skóry głowy najlepiej sprawdzają się glikokortykosteroidy w płynie, ponieważ można je o wiele łatwiej zaaplikować na owłosioną skórę głowy;
• leki immunomodulujące (inhibitory kalcyneuryny) – wykazują zwiększoną skuteczność na atopowe zapalenie skóry głowy oraz twarzy, w porównaniu do ich stosowania na inne partie ciała. Występowanie w postaci maści i kremów na AZS utrudnia jednak zastosowanie u osób z długimi włosami, dlatego te leki zwykle sprawdzają się u niemowląt;   
• antybiotyki – maści i kremy z antybiotykiem na atopowe zapalenie skóry głowy zaleca się wyłącznie w przypadku nadkażenia bakteryjnego. Warto zaznaczyć, że swędząca skóra głowy i strupki, a także rany i pęknięcia znacznie zwiększają ryzyko infekcji. Podstawą do wprowadzenia antybiotyku jest jednak zakażenie, a nie jedynie zmiany skórne na głowie;
• szampony przeciwgrzybicze – atopowe zapalenie skóry głowy zaburza naturalną warstwę ochronną naskórka, przez co dochodzi do zwiększonego ryzyka zakażeń grzybiczych. Szampon ze środkiem przeciwgrzybiczym często znacznie łagodzi objawy AZS; 
• leki doustne – w przypadku braku pozytywnej odpowiedzi na leczenie miejscowe niekiedy wprowadza się u pacjentów z AZS farmakoterapię doustną. Zwykle stosuje się glikokortykosteroidy doustne, leki immunosupresyjne, a także środki przeciwhistaminowe. 

Pielęgnacja skóry głowy przy AZS – podstawowe kosmetyki

Leczenie atopowego zapalenia skóry głowy ma na celu przede wszystkim łagodzenie objawów oraz zapobieganie ich nawrotom. Warto zaznaczyć, że delikatna i sucha skóra głowy wymaga nieustannej pielęgnacji, także w okresie remisji (wyciszenia) choroby.  

Osoby chorujące na atopowe zapalenie skóry głowy powinny każdego dnia stosować łagodne preparaty nawilżające. Najlepiej sprawdzają się emolienty, które intensywnie nawilżają skórę głowy oraz tworzą delikatną barierę ochronną płaszcza lipidowego. Emolienty na atopowe zapalenie skóry głowy są dostępne jako szampon lub łagodna emulsja, dzięki czemu idealnie nadają się do pielęgnacji owłosionej skóry głowy.

Warto pamiętać, że w przypadku AZS ważny jest nie tylko dobór odpowiednich kosmetyków przeznaczonych typowo do cery atopowej, lecz także unikanie środków, które mogą podrażniać skórę. Należy więc zrezygnować ze stosowania szamponu zawierającego sztuczne dodatki, głównie środki zapachowe oraz barwniki. Sztuczne mydła, emulsje czy lakiery do włosów również negatywnie wpływają na stan skóry głowy. 

Co więcej, jeśli skóra głowy jest zaczerwieniona i obserwuje się inne zmiany skórne, nieodpowiednie preparaty do pielęgnacji mogą nie tylko nasilić objawy, lecz także wywołać nadmierne pieczenie. Należy więc wybierać preparaty łagodne, skierowane do osób z AZS. 

Istotne znaczenie w łagodzeniu oraz zapobieganiu objawom ma także intensywne nawilżanie skóry głowy. Zwykle zaleca się stosowanie kremów oraz balsamów zawierających do 10% stężenia mocznika. Związek ten działa na skórę zmiękczająco, nawilża, a tym samym łagodzi zmiany, takie jak nadmierna suchość, łuszczenie i swędzenie skóry głowy.    

Atopowe zapalenie skóry głowy – zasady pielęgnacji 

Podstawową zasadą pielęgnacji u osób cierpiących na atopowe zapalenie skóry głowy jest nawilżanie oraz unikanie czynników drażniących nieustannie, czyli zarówno przy nasilonych objawach, jak i w okresie, kiedy objawy nie występują wcale. Ponadto osoby z AZS powinny mieć na uwadze poniższe wskazania:

• mycie głowy łagodnym szamponem powinno trwać nie dłużej niż 5 minut, ponieważ nadmierne namaczanie skóry głowy może zwiększać suchość;
• temperatura wody do mycia włosów nie powinna przekraczać 37 stopni Celsjusza, ponieważ zbyt gorąca może nasilić reakcję zapalną i dodatkowo podrażnić skórę głowy;
• po myciu włosów należy je delikatnie osuszyć, unikając pocierania ręcznikiem. Najlepiej stosować delikatne ręczniki bawełniane, które przykłada się do włosów;
• preparaty do pielęgnacji skóry o działaniu nawilżającym i natłuszczającym powinny być zastosowane na kilka minut po umyciu głowy, dzięki czemu zwiększa się działanie nawilżające;
• wszystkie środki stosowane do mycia oraz pielęgnacji powinny mieć pH w granicach 5,5, aby nie zaburzać naturalnych barier skóry i jednocześnie wspierać regenerację naskórka;
• warto pamiętać o unikaniu drażniących detergentów także podczas prania odzieży oraz pościeli. Należy wybierać proszki oraz płyny do prania przeznaczone dla alergików;
• jeśli stosujemy zwykłe kremy tłuste, należy wybierać te bez konserwantów, bazujące na naturalnych składnikach. 

Osoby dorosłe, które od wielu lat zmagają się z atopowym zapaleniem skóry o zaostrzonych objawach, zapraszamy do zapoznania się z ofertą Centrum Medycznego Synexus. W naszych placówkach oferujemy m.in. bezpłatne konsultacje dermatologiczne dotyczące AZS, skierowane do pacjentów, którzy są zainteresowani najnowszymi metodami leczenia.   

lek. Michał Dąbrowski