Choroby przewlekłe – czym są? Jakie schorzenia do nich należą?
Choroby przewlekłe (chroniczne – z łac. chronicus) to zdaniem wielu lekarzy palący problem XXl wieku, z którym musi mierzyć się współczesne społeczeństwo. Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), każdego roku z powodu schorzeń o charakterze przewlekłym umiera 36 mln osób na całym świecie. Te przypadłości szczególnie często dotykają osób starszych, a ze względu na długi czas trwania i postępujące zmiany, nierzadko prowadzą do stanów depresyjnych. Czym dokładnie są choroby przewlekłe i jakie schorzenia uznaje się za przewlekłe jednostki chorobowe?
Choroba przewlekła – definicja
Niesamowity postęp medycyny i poprawa jakości życia, jakie miały miejsce w ostatnich kilku dziesięcioleciach sprawiły, że choroby, które niegdyś stanowiły dla pacjentów wyrok śmierci, dziś są w dużym stopniu wyleczalne, otrzymując status przewlekłych (np. mukowiscydoza). Co więcej, średnia długość życia mieszkańców krajów wysoko rozwiniętych znacznie się wydłuża, co ma wpływ na zwiększenie częstotliwości występowania chorób o charakterze przewlekłym. Jak brzmi definicja choroby przewlekłej? Każda jednostka chorobowa, która cechuje się długim czasem trwania oraz wolnym postępem zmian chorobowych. Natomiast zgodnie z opinią Amerykańskiej Komisji ds. Chorób Przewlekłych (The National Commission on Chronic Illness), chorobami przewlekłymi są zaburzenia lub odchylenia od normy, spełniające jedno lub więcej kryteriów, takich jak:
- długotrwały przebieg,
- niejednoznacznie określona etiologia, przebieg oraz leczenie,
- pozostawiona dysfunkcja lub też niepełnosprawność,
- konieczność podjęcia specjalistycznego postępowania rehabilitacyjnego, nadzoru, obserwacji albo opieki.
Co jeszcze wyróżnia choroby przewlekłe? Zwykle są to schorzenia nieuleczalne – w związku z nieodwracalnymi zmianami patologicznymi, obniżają sprawność chorego. Tak więc, w przypadku większości schorzeń tego typu, stosuje się jedynie leczenie objawowe i hamowanie ich postępu, co podnosi komfort codziennego życia chorego. Częstotliwość występowania chorób przewlekłych wzrasta gwałtownie wraz z wiekiem – zwłaszcza u osób po 50. roku życia.
Jakie czynniki przyczyniają się do rozwoju chorób chronicznych? Są to:
- niezdrowa, nieodpowiednia dieta (bogata w tłuszcze, a uboga w warzywa i owoce),
- przewlekły stres,
- predyspozycje genetyczne,
- schorzenia psychiczne (mogą być zarówno przyczyną, jak i skutkiem),
- niski poziom aktywności fizycznej lub jej brak,
- nałogi (nadużywanie alkoholu i palenie tytoniu).
Chcąc zminimalizować ryzyko wystąpienia chorób przewlekłych, warto wyeliminować te czynniki ryzyka, na które mamy wpływ. Jakie schorzenia określamy mianem chorób chronicznych?
Schorzenia należące do chorób przewlekłych
Obecnie do chorób przewlekłych zalicza się około 150 jednostek chorobowych. Do najpopularniejszych z nich należą m.in.:
- choroby układu krążenia (np.: miażdżyca, niewydolność serca),
- choroby naczyń mózgowych,
- przewlekłe choroby układu oddechowego,
- choroby autoimmunologiczne (np.: celiakia, toczeń rumieniowaty czy też choroba Leśniowskiego-Crohna),
- cukrzyca,
- otyłość,
- nowotwory,
- padaczka,
- osteoporoza,
- HIV/AIDS,
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- stwardnienie rozsiane.
Z wymienionych jednostek chorobowych do śmierci doprowadzają najczęściej choroby układu krążenia, które odpowiadają za około 48% wszystkich zgonów w Polsce. Oczywiście nie jest to pełen wykaz chorób przewlekłych – listę schorzeń chronicznych publikuje Dziennik Ustaw, jako rozporządzenie Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej. Warto wspomnieć, że pacjenci, u których zdiagnozowano choroby przewlekłe, mogą korzystać z licznych ulg przy realizacji recept.
Choroby przewlekłe a depresja
Na wystąpienie depresji w przebiegu chorób przewlekłych wpływa wiele czynników, np.:
- konieczność hospitalizacji chorego (izolacja od bliskich),
- brak wsparcia ze strony rodziny i przyjaciół,
- niekorzystne zmiany w wyglądzie zewnętrznym,
- ograniczenie sprawności fizycznej,
- wysokie koszty leczenia i rehabilitacji,
- cierpienia fizyczne związane z daną chorobą.
Jak objawia się depresja? Do sygnałów alarmujących należy przede wszystkim:
- obniżony nastrój pacjenta,
- ospałość,
- brak energii życiowej,
- apatia,
- bezsenność,
- zamartwianie się,
- zaburzenia apetytu,
- myśli lub próby samobójcze,
- zerwanie kontaktów międzyludzkich.
Niestety, depresja obniża skuteczność terapii, często sprawia, że chory nie stosuje się do zaleceń lekarza i tym samym jego stan znacznie wolniej ulega poprawie lub wręcz się pogarsza. Jak pokazuje praktyka, niektórzy pacjenci „radzą” sobie z depresją, nadużywając alkoholu, paląc papierosy lub przyjmując w nadmiarze leki uspokajające. Negatywny wpływ tych działań na zdrowie nie wymaga komentarza.
Psychiczne skutki chorób przewlekłych są uzależnione od wieku, rodzaju choroby i jej przebiegu, wykształcenia, sytuacji życiowej chorego. Jednak w większości przypadków, po usłyszeniu diagnozy, pacjenci przeżywają szok i niedowierzanie, czasem złość. Następnie oczekują poprawy stanu zdrowia w związku z podjętą terapią leczniczą. Kolejna faza tzw. lamentu – pacjent się poddaje, jest bierny i pesymistycznie nastawiony do życia, wycofuje się z życia towarzyskiego (w niektórych przypadkach dochodzą też myśli samobójcze). Później chory wchodzi w okres obrony zdrowej – zyskuje świadomość ograniczeń, jakie przed nim stają, ale też wyznacza sobie nowe cele. Ostatnią fazą jest przystosowanie się.
Podsumowując, aktualnym problemem zdrowotnym społeczeństwa stały się choroby o charakterze przewlekłym, które często nie dają wyraźnych objawów przez długi czas, tym samym ich diagnostyka i leczenie nie są podejmowane we wczesnym stadium. Często te schorzenia powodują nie tylko dyskomfort fizyczny, lecz także psychiczny, prowadzą do dezaktywacji zawodowej i izolacji społecznej. Ze względu na specyfikę chorób przewlekłych, wymagają one dwutorowego podejścia – pomocy medycznej i psychologicznej, która powinna obejmować także pozaszpitalne życie pacjenta.
Centrum Medyczne Synexus zaprasza do kontaktu wszystkich pacjentów cierpiących na choroby przewlekłe (np. cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów, schorzenia układu krążenia), którzy poszukują nowych rozwiązań terapeutycznych. Szczegóły dotyczące konsultacji i badań są dostępne na naszej stronie internetowej.
lek. Michał Dąbrowski