Cukrzyca a tycie – jak cukrzyca wpływa na masę ciała?

Cukrzyca a tycie to dolegliwości ściśle ze sobą powiązane. Po pierwsze, nadmierna masa ciała jest jednym z głównych czynników sprzyjających zachorowaniu na cukrzycę typu 2. Po drugie, u osób ze zdiagnozowaną cukrzycą zaobserwowano większe tendencje do tycia, co jest spowodowane zaburzonym metabolizmem glukozy w organizmie. Natomiast spadek masy ciała ma korzystny wpływ na poprawę zdrowia osób z cukrzycą, a w niektórych przypadkach może nawet przyczynić się do remisji choroby.

Cukrzyca a tycie –  współwystępowanie cukrzycy typu 2 i otyłości

Insulina a tycie

Cukrzyca a tycie – defekty metaboliczne, które występują w cukrzycy typu 2 i mogą być również przyczyną otyłości, to:

• upośledzenie produkcji insuliny w trzustce,
• obniżenie progu wrażliwości na insulinę w tkankach obwodowych (mięśniach szkieletowych, sercu, wątrobie, tkance tłuszczowej).

Zaburzenia wydzielania insuliny powodują nieprawidłową dystrybucję glukozy w organizmie, co przyczynia się do nadmiernej produkcji lipidów i lipoprotein oraz odkładania się tkanki tłuszczowej w organizmie. Z jednej strony osoby chorujące na insulinooporność mają większe tendencje do tycia, co przyspiesza ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2. Z drugiej strony nadwaga i otyłość, spowodowane nadmiernym spożyciem kalorii powiązanym ze zmniejszonym wydatkiem energetycznym, utrudniają prawidłową kontrolę metaboliczną i sprzyjają oporności na insulinę.

Powikłania cukrzycy typu 2

Cukrzyca a tycie bardzo często ze sobą współwystępują. U osób chorujących na cukrzycę, oprócz nadmiernego przyrostu masy ciała, można zaobserwować inne skutki cukrzycy: 

• zwiększone pragnienie,
• częste oddawanie moczu,
• powolne gojenie się ran i nawracające infekcje,
• wzmożony apetyt, powiązany z nadmiernym tyciem.

Nieleczona lub niewłaściwie leczona cukrzyca typu 2 może prowadzić do poważnych powikłań, które objawiają się uszkodzeniem ważnych narządów, szczególnie oczu, nerwów, nerek, serca i naczyń krwionośnych. Dlatego oprócz przepisanej przez lekarza farmakoterapii należy stosować się do zaleceń dietetycznych.

Wpływ diety redukcyjnej na postępy w leczeniu cukrzycy

Jednym z najważniejszych zaleceń dla osób chorych na cukrzycę typu 2, u których współwystępuje nadwaga lub otyłość, jest zmniejszenie masy ciała, które można osiągnąć, stosując odpowiednią dietę redukcyjną. Najlepszym potwierdzeniem tego, że cukrzyca a tycie mają ze sobą związek, są badania, które udowadniają, że u osób otyłych z cukrzycą typu 2 zmniejszenie masy ciała przynosi mierzalne efekty:

• 5-10% redukcja masy ciała przyczynia się do normalizacji glikemii, profilu lipidowego oraz ciśnienia tętniczego krwi,
• 15-20% redukcja masy ciała prowadzi do poprawy czynności wydzielniczej trzustki, redukcji insulinooporności, a w niektórych przypadkach nawet remisji choroby.

Cukrzyca a tycie – zalecenia żywieniowe

Zastanawiasz się, co jeść przy cukrzycy, aby efektywnie schudnąć albo zapobiec otyłości? Oto najważniejsze zalecenia dietetyczne sformułowane przez Polskie Towarzystwo Diabetologów (PTD):

• kontrola kaloryczności posiłków – gdy współistnieją ze sobą cukrzyca i tycie, konieczne jest wprowadzenie diety z wyliczonym indywidualnym deficytem kalorycznym;
• udział węglowodanów w diecie powinien wynosić około 45% całkowitej ilości energii, a gdy ich źródłem są pełnoziarniste produkty zbożowe o niskim indeksie glikemicznym (< 55 IG), zawierające dużą ilość błonnika – ich udział może wynosić nawet do 60%;
• minimalna dzienna podaż błonnika pokarmowego powinna wynosić 25 g, a najlepiej około 40 g dziennie, jego źródłem powinny być warzywa i owoce, produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych, a w szczególnych sytuacjach suplementy;
• jedzenie mniejszych porcji, a częściej – zaleca się 4-6 posiłków dziennie,
• jedzenie 4-5 porcji warzyw dziennie (1 porcja = 1 średni pomidor, 1/2 dużej papryki lub 1 szklanka soku z warzyw liściastych);
• spożywanie 1 porcji owoców jagodowych dziennie – mają najniższy wśród owoców indeks glikemiczny oraz dużą ilość antyoksydantów (1 porcja = 1 szklanka jagód, truskawek lub malin);
• spożywanie około 2 porcji niskotłuszczowych produktów mlecznych, najlepiej fermentowanych (1 porcja = 1 mały kubek jogurtu);
• ograniczenie spożywania mięsa, zwłaszcza czerwonego, zastąpienie go innymi źródłami białka – chudym mięsem drobiowym, nasionami roślin strączkowych oraz rybami;
• rezygnacja z żywności wysokoprzetworzonej – zawierającej nasycone kwasy tłuszczowe i tłuszcze trans (twarde margaryny, wyroby cukiernicze), cukry dodane (słodycze, napoje słodzone), poddawanej obróbce termicznej w wysokich temperaturach (potrawy smażone i grillowane, frytki, chipsy);
• ograniczenie spożycia soli kuchennej – najlepiej zrezygnować z dosalania potraw;
• rezygnacja lub znaczące ograniczenie spożycia alkoholu;
• picie 2,5 litra napojów dziennie – głównie w postaci wody, ale też słabej kawy z mlekiem, herbaty zielonej i naparów ziołowych bez dodatku cukru (kawę i herbatę należy pić podczas posiłków, aby zapobiec hipoglikemii);
• regularna aktywność fizyczna.

Dieta o niskim indeksie glikemicznym – jadłospis

Najczęściej rekomendowaną dietą w cukrzycy jest dieta o niskim indeksie glikemicznym. Indeks glikemiczny (IG) to wskazówka, która pomaga cukrzykom wybierać korzystne dla nich produkty. W internecie można znaleźć szczegółowe tabele, w których wymienione są produkty spożywcze wraz z ich IG pozwalające na samodzielne układanie jadłospisów. Najważniejszą zasadą diety o niskim indeksie glikemicznym jest wybieranie produktów o jak najniższym IG (poniżej 55%), ale nie tylko. Można również spożywać produkty o średnim i wysokim IG, ale pod warunkiem, że w posiłku znajdą się też produkty o niskim IG – obniża się w ten sposób IG całego posiłku. Brzmi skomplikowanie? Oto przykładowy jadłospis, ułożony zgodnie z zasadami diety o niskim indeksie glikemicznym. Jego wartość kaloryczna wynosi około 1600 kcal:

• I śniadanie: koktajl z awokado, otrębów pszennych, soku z cytryny, natki pietruszki i kefiru,
• II śniadanie: kanapka caprese z pesto i pestkami dyni (bułka grahamka, mozzarella, pomidor, pesto, pestki dyni),
• obiad: spaghetti bolognese w wersji light (mięso mielone z fileta z piersi indyka, suszone zioła, 1 łyżka zmielonego parmezanu, makaron spaghetti pełnoziarnisty, koncentrat pomidorowy, kawałek selera, marchewka, cebula, czosnek),
• kolacja: kanapki z pastą z tuńczyka (tuńczyk z puszki w sosie własnym, szczypiorek, jajko, oliwa z oliwek, ogórek kiszony, papryka czerwona).

Cierpisz na cukrzycę typu 2. i towarzyszące jej schorzenia układu krążenia? Skorzystaj z bezpłatnej konsultacji w Centrum Medycznym Synexus skierowanej do osób z cukrzycą typu 2. i problemami kardiologicznymi.

lek. Michał Dąbrowski

Źródła:

Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2019. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia praktyczna 2018, tom 5, nr 1.