Cukrzyca typu 2 – badania jakie należy wykonać

Cukrzyca typu 2 jest diagnozowana na podstawie badań laboratoryjnych krwi. Badania diagnostyczne, jakie należy wykonać, mają na celu potwierdzenie lub wykluczenie cukrzycy, a także skategoryzowanie jej typu. Ponadto, gdy cukrzyca typu 2 zostanie potwierdzona, należy wykonać dodatkowe badania oceniające stan zdrowia pacjenta, a także późniejsze badania monitorujące postęp choroby oraz jej wpływ na organizm. Przybliżamy, jakie badania należy przeprowadzić przy cukrzycy.

Cukrzyca typu 2 – kiedy wykonać badanie krwi sprawdzające poziom cukru? 

Cukrzyca typu 2 może dotyczyć osób w każdym wieku, a na jej występowanie, poza czynnikami genetycznymi, duży wpływ ma styl życia. W przypadku cukrzycy typu 2 dochodzi do osłabienia wrażliwości tkanek na działanie insuliny, która w początkowym etapie choroby jest wciąż wytwarzana przez komórki trzustki, nawet w nadmiernej ilości. Jednak pomimo wytwarzania insuliny, organizm osób chorych na cukrzycę typu 2 jest oporny na jej działanie, co określa się jako insulinooporność tkankową. Kolejną przyczyną rozwoju cukrzycy typu 2 są nieprawidłowości w pracy trzustki. Insulina jest wytwarzana, jednak jej wydzielanie następuje z opóźnieniem bądź trwa dłużej niż prawidłowo.      

Co ważne, cukrzyca typu 2 może rozwijać się przez wiele lat, pozostając niezauważona. Szacuje się, że ponad połowa zachorowań na cukrzycę typu 2 jest diagnozowana przypadkowo, podczas rutynowej kontroli. Wbrew pozorom badanie krwi określające poziom cukru na czczo powinno być wykonywane nie tylko w przypadku zaobserwowania pierwszych objawów, lecz także przy standardowych badaniach kontrolnych przeprowadzanych u osób zdrowych. 

Gdy podejrzewa się cukrzycę, kluczowe znaczenie ma jak najszybsza diagnoza, ponieważ szybkie wprowadzenie odpowiedniego leczenia jest bardzo istotne pod względem zapobiegania powikłaniom cukrzycy. Nawet pomimo początkowego braku objawów, cukrzyca typu 2 bardzo niekorzystnie wpływa na stan zdrowia pacjenta. 

Cukrzyca typu 2 – podstawowe badania diagnostyczne (glikemia, test tolerancji glukozy)

Podstawowe badanie zalecane jako okresowa kontrola osób zdrowych oraz diabetyków z każdym typem cukrzycy, to oznaczenie stężenia glukozy we krwi. To badanie, którego nieprawidłowy (zbyt wysoki) wynik jest podstawą do wykonania kolejnych badań potwierdzających podejrzenie cukrzycy. 

Oznaczenie stężenia glukozy (glikemia) powinno być wykonane na czczo, czyli po upływie przynajmniej 8 godzin od ostatniego posiłku, w tym przyjęcia płynów. Badanie wykonuje się po pobraniu krwi żylnej, czyli jest to badanie laboratoryjne. Testy przy pomocy glukometru są jedynie formą samokontroli, nie stanowią jednak podstawy do zdiagnozowania cukrzycy typu 2. Norma cukru we krwi oznaczanego na czczo wynosi 72-99 mg/dl (4,0–5,5 mmol/l). 

Glikemia na czczo w przedziale 100 mg/dl – 126 mg/dl oznacza stan podwyższonego cukru, natomiast poziom cukru powyżej 126 mg/dl we krwi badanej na czczo osoby świadczy o cukrzycy. Podstawą jest jednak dwukrotne powtórzenie badania. Osoby, u których podejrzewana jest cukrzyca typu 2, powinny wykonać również badanie oznaczające poziom cukru w ciągu dnia. Wynik wynoszący powyżej 200 mg/dl (11,1 mmol/l) wskazuje na cukrzycę, a gdy występuje jednocześnie z objawami cukrzycy, jest podstawą do diagnozy.   

Przy podwyższonym poziomie cukru we krwi zaleca się kolejno wykonanie badania o nazwie doustny test obciążenia glukozą (OGTT), powszechnie nazywany krzywą cukrową lub testem tolerancji glukozy. Badanie polega na pobraniu krwi na czczo, kolejno wypiciu roztworu glukozy oraz dwukrotnym pomiarze stężenia cukru w odstępach jednogodzinnych. 

Okresowe badanie poziomu cukru we krwi lub test tolerancji glukozy powinny wykonywać przede wszystkim osoby, u których występują czynniki predysponujące do rozwoju cukrzycy typu 2. Badania laboratoryjne zaleca się wykonywać wówczas raz w roku. Z kolei osoby powyżej 45. roku życia, które nie są w grupie ryzyka, powinny wykonywać badanie poziomu cukru we krwi przynajmniej raz na trzy lata. Czynniki predysponujące do rozwoju cukrzycy typu 2 to m.in.:

• otyłość – nie tylko nadwaga dotycząca całego ciała, lecz także otyłość brzuszna;
• nadciśnienie tętnicze;
• występowanie cukrzycy w rodzinie;
• choroby serca;
• miażdżyca;
• mukowiscydoza;
• wysoki poziom trójglicerydów;
• przebyta cukrzyca ciążowa;
• urodzenie dziecka o masie ciała powyżej 4 kg;
• mała aktywność fizyczna. 

Cukrzyca typu 2 i typu 1 – badania różnicujące cukrzycę 

Stężenie cukru we krwi na czczo oraz doustny test obciążenia glukozą to badania pozwalające na zdiagnozowanie cukrzycy. Jednak do określenia, czy jest to cukrzyca typu 2, konieczne może okazać się wykonanie dodatkowych badań. 

Pierwszym czynnikiem skłaniającym diagnozę ku cukrzycy typu 2 jest wiek pacjenta. Cukrzyca typu drugiego zwykle występuje u osób starszych, natomiast typ pierwszy dotyczy głównie pacjentów młodych, a także dzieci.  

Ponadto, typ cukrzycy różni się pod względem występujących objawów. Zwykle cukrzyca typu 2 rozwija się stopniowo, dając początkowo łagodniejsze objawy, niż ma to miejsce przy cukrzycy typu 1. Występująca hiperglikemia przy cukrzycy typu 2 nie jest również tak wysoka, gdyż przy niekontrolowanej cukrzycy typu 1, wartość ta może sięgać nawet 400 mg/dl.   

W przypadku, gdy istnieją wątpliwości co do rodzaju choroby, najczęściej pomocne w sklasyfikowaniu cukrzycy typu 2 okazują się badania, takie jak:  

• stężenie peptydu C w surowicy – to badanie ma na celu sprawdzenie endogennej insuliny. W przypadku wczesnej cukrzycy typu 2 przy występującej insulinooporności i zwiększonej ilości wydzielania insuliny, stężenie peptydu C jest zwiększone. Natomiast wartość zmniejszona lub nieoznaczalna występuje przy cukrzycy typu 1 lub bardzo zaawansowanej cukrzycy typu 2, gdzie dochodzi do wyczerpania rezerw komórek beta trzustki. 

Ponadto, przy niepewnym rozpoznaniu wykonuje się testy na obecność przeciwciał charakterystycznych dla cukrzycy typu 1, m.in.:

• przeciwko dekarboksylazie kwasu glutaminowego (anty-GAD) – wykluczający cukrzycę typu 1 oraz typu LADA;
• przeciwciała przeciw antygenom komórek ß wysp trzustki (ICA);
• przeciwciała przeciw insulinie (IAA);
• przeciwciała przeciw fosfatazom tyrozyny (IA-2, IA2beta);
• przeciwciała przeciwcynkowe (Zn8).

Badania laboratoryjne i kontrolne po diagnozie cukrzycy typu 2

Cukrzyca typu 2 rozwija się stopniowo oraz nieco łagodniej, niż cukrzyca typu 1. Niemniej jednak jest to najczęściej występujący typ cukrzycy i niesie ze sobą równie wysokie ryzyko poważnych powikłań ogólnoustrojowych. Podstawą leczenia cukrzycy typu 2 jest samokontrola oraz wprowadzenie odpowiedniej diety. W zależności od zaawansowania choroby początkowo zwykle stosuje się doustne leki przeciwcukrzycowe, a w miarę postępu, gdy dochodzi do wyczerpania komórek beta trzustki, także insulinoterapię.

Pacjenci ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 2 powinni pozostawać pod stałą opieką diabetologa, który zleca badania laboratoryjne adekwatne do stanu zdrowia danej osoby.  

Okresowe badania kontrolne zalecane pacjentom, u których została zdiagnozowana cukrzyca typu 2, mają na celu zarówno ocenę postępów choroby, jak i skuteczności leczenia (wyrównanie poziomu cukru we krwi), a także kontrolowanie ewentualnych powikłań. Zaleca się wykonywanie badań, m.in. takich jak:

• stężenie albumin w moczu – u chorych na cukrzycę typu 2 wykonuje się od momentu rozpoznania choroby, kolejno jako badania kontrolne raz w roku lub częściej;
• poziom kreatyniny w surowicy krwi;
• odsetka hemoglobiny glikowanej (HbA1c) – pozwala na wyznaczenie wskaźnika wyrównania glukozy, zaleca się to badanie zwykle 1-2 razy w roku;
• cholesterol całkowity, LDL, HDL, trójglicerydy – zalecane przynajmniej raz w roku;
• badanie dna oka – jeśli została stwierdzona cukrzyca typu 2, badanie zaleca się tuż po rozpoznaniu choroby;
• pomiar ciśnienia tętniczego – przy każdej wizycie u lekarza; 
• EKG – spoczynkowe i wysiłkowe, 1-2 razy w roku;
• badanie tętnic kończyn dolnych;
• ogólne badanie moczu;
• badanie stóp;
• badania neurologiczne – oceniające czucie;
• badania ginekologiczne, urologiczne oraz dentystyczne w razie potrzeby. 

Osoby, u których pojawiły się powikłania kardiologiczne przy cukrzycy typu 2, zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą. Aktualnie prowadzimy m.in. bezpłatne konsultacje z lekarzem dla osób z cukrzycą typu 2, wykonujemy pakiet badań krwi, a także badanie wątroby na urządzeniu FibroScan®. Szczegóły dotyczące oferty dla diabetyków po przebytych powikłaniach kardiologicznych są dostępne na naszej stronie.   

 lek. Michał Dąbrowski