Miażdżyca – przyczyny, objawy, leczenie

Miażdżyca to podstępna choroba – rozwija się wolno, więc wielu pacjentów długo ją ignoruje lub nawet o niej nie wie. Na szczęście dzięki współczesnej wiedzy medycznej można jej zapobiegać i skutecznie leczyć.

Miażdżyca – co to jest?

Co to jest miażdżyca? Z technicznego punktu widzenia to niedrożne naczynia krwionośne. Ściany żył stopniowo twardnieją. Odkładają się w nich lipidy tłuszczowe (dlatego potocznie mówiąc, „cholesterol zatyka żyły”) i wapniowe złogi. Samo to może być bolesne, jednak jeszcze groźniejsze są choroby wywołane miażdżycą, a więc wszystkie te, które powstają, gdy krew i tlen nie mogą dotrzeć przez żyły czy tętnice do różnych części ciała:

• udar mózgu,
  
• niedowład kończyn,
  
• nadciśnienie,
  
• niedokrwienie jelit,
  
• choroby serca.
  

Jeśli blaszka miażdżycowa, czyli zatkany fragment żyły, pęknie, to krew i tlen przestaną być transportowane do określonej części ciała. Konsekwencją miażdżycy może być więc nawet inwalidztwo czy śmierć, jako wynik np. udaru mózgu czy zatorów w sercu.

Miażdżyca a cukrzyca

U chorych na cukrzycę znacznie wzrasta ryzyko rozwinięcia się miażdżycy, a w dalszej kolejności – chorób wywołanych miażdżycą. Według badań opublikowanych w 2017 roku na łamach pisma Diabetes Care, przyczyny zgonów u pacjentów z cukrzycą typu 2 i chorobami układu sercowo-naczyniowego o podłożu miażdżycowym to na przestrzeni 3 lat, gdy obserwowano grupę prawie 15 tys. Pacjentów, to najczęściej:

• choroby sercowo-naczyniowe 51% osób,
  
• inne choroby 31%,
  
• inne przyczyny 20%.
  

Do końca nie wiadomo, dlaczego cukrzyca i miażdżyca idą w parze, choć prawdopodobnie składa się na to kilka czynników, takich jak podwyższone ciśnienie u cukrzyków czy wahający się poziom cukru. Wiadomo, że np. chorzy na udar też mają zazwyczaj podwyższony poziom glukozy, tak samo jak ci, którzy chorują na cukrzycę. Na szczęście obecnie trwają już badania kliniczne nad osobami chorymi na cukrzycę, które zmagają się z problemami z sercem.

Pierwsze objawy miażdżycy

Choroba przez wiele lat przebiega bezobjawowo. U wielu osób pierwsze zmiany miażdżycowe w naturalny sposób pojawiają się już w wieku kilku czy kilkunastu lat. Jednak wówczas nie dają żadnych objawów. Miażdżyca najczęściej objawia się dopiero ok. 50-60 roku życia, gdy dają o sobie znać pierwsze problemy z sercem czy ból żył. Wówczas lekarze zaczynają zlecać bardziej szczegółowe badania i okazuje się, jak duże są zmiany miażdżycowe. Czasem uwidaczniają się, dopiero gdy pacjent trafia do szpitala np. z udarem mózgu czy innymi poważnymi problemami i lekarze zaczynają szukać ich przyczyn.

Warto zgłosić się do lekarza przy pierwszych objawach miażdżycy, takich jak ból w klatce piersiowej, drętwienie stóp czy dłoni, zaburzenia erekcji lub duszności. Zazwyczaj kilka z tych objawów miażdżycy występuje jednocześnie lub jeden z nich jest wyjątkowo dokuczliwy, do tego stopnia, że pacjent zaczyna szukać przyczyn w gabinecie lekarskim.

Kto jest najbardziej narażony na miażdżycę?

Z prowadzonych dotychczas badań wynika, że na zachorowanie na miażdżycę najbardziej narażeni są:

• mężczyźni,
  
• osoby po 50-60. roku życia,
  
• osoby z rodzin, w których zdarzała się miażdżyca,
  
• otyli,
  
• osoby nieaktywne fizycznie,
  
• palacze,
  
• osoby o podwyższonym cholesterolu,
  
• pacjenci z nadciśnieniem,
  
• chorzy na cukrzycę.
  

Leczenie miażdżycy

Istnieje wiele leków spowalniających rozwój miażdżycy. Przyjmowane regularnie mogą ograniczyć wpływ choroby na życie lub pomóc całkowicie pozbyć się objawów. Mogą to być leki, które obniżają cholesterol, obniżające ciśnienie, zapobiegające zwężaniu się tętnic i rozrzedzające krew. Zazwyczaj przepisuje je lekarz i trzeba uważnie pilnować dawkowania. Część z nich może mieć skutki uboczne lub reagować z innymi produktami czy lekarstwami, dlatego ich ulotki trzeba czytać bardzo uważnie.

Dodatkowo istnieją sprawdzone metody naturalne. Sprawdza się wiele ziół o działaniu przeciwzapalnym i obniżającym poziom cholesterolu jak czosnek, siemię lniane, imbir czy czarnuszka. Jednak one też mogą reagować z lekarstwami na miażdżycę, więc należy stosować je ostrożnie i w porozumieniu z lekarzem.

Rozpoznanie miażdżycy

Rozpoznanie miażdżycy następuje zazwyczaj u lekarza pierwszego kontaktu, o ile pacjent nie jest w zaawansowanym stadium choroby, przez które trafiłby do szpitala w wyniku udaru czy zawału. Jeśli choroba jest we wcześniejszych stadiach, lekarz pierwszego kontaktu powinien skierować go do chirurga naczyniowego, angiologa lub kardiologa na dalsze konsultacje. To zazwyczaj na kolejnym etapie zalecane są badania czy leki. Z uwagi na precyzję dawkowania i składu leków, w miażdżycy wskazana jest dyscyplina pacjenta (przechowywanie wyników, zgłaszanie się na kontrole) i prowadzenie stale przez konkretnego lekarza znającego historię i przebieg choroby.

Leczenie operacyjne miażdżycy

Przy całkowitej niedrożności tętnic możliwe jest leczenie operacyjne. To w przypadku leczenia miażdżycy zdarza się, że następuje konieczność wszczepienia tzw. by-passów. To rodzaj zastępczej żyły wokół miejsca, którego nie da się już w żaden sposób udrożnić. Inna terapia polega na wstrzyknięciu leku rozpuszczającego zakrzepy tętnic i żył, jednak to sposób skuteczny najbardziej w ciągu kilku godzin od udaru, który był rezultatem miażdżycy. Można też zastosować angioplastykę, czyli rozszerzenie żyły, a następnie umieścić w niej specjalne stenty, które zapewniają drożność żył. W niektórych przypadkach da się usunąć blaszki miażdżycowe. Taka operacja wymaga olbrzymiej precyzji i niesie duże ryzyko, ale w przypadku miażdżycy tętnic szyjnych, czasem jest jedynym sposobem, by uratować życie chorego.

Zmiana trybu życia

Często osoby starsze, po budowanych przez lata przyzwyczajeniach, uważają, że już za późno na profilaktykę miażdżycy, skoro i tak są już chorzy. To nieprawda, szczególnie biorąc pod uwagę, jak groźne mogą być jej skutki. Osoby, które nie dbają o zmianę trybu życia, ryzykują np. udar mózgu, a po nim kolejny. Każdy z nich może skończyć się śmiercią. Dlatego nie warto ignorować zaleceń lekarza również wtedy, gdy miażdżyca mocno się rozwinęła i wymagała interwencji chirurgicznej, doprowadziła do zawału czy udaru niedokrwiennego.

Nie obejdzie się bez wprowadzenia zmian, takich jak:

• dieta bogata w warzywa, owoce, orzechy i oliwę zamiast smalcu, czerwonego mięsa i cukru,
  
• uprawianie sportu co najmniej przez pół godziny dziennie,
  
• rzucenie palenia i ograniczenie spożywania alkoholu,
  
• ograniczenie stresu lub wprowadzenie technik relaksacyjnych (medytacja, spacery, rysowanie itp.).
  

Choć teoretycznie na miażdżycę może zachorować każdy, większość pacjentów trafiających na stoły operacyjne to palacze i osoby zestresowane, które jadają tłusto i dużo.

Obecnie w Centrum Medycznym Synexus osoby ze zdiagnozowanym niealkoholowym stłuszczeniem wątroby lub cukrzycą typu 2 mogą skorzystać z bezpłatnych konsultacji ze specjalistą, oraz badania wątroby na urządzeniu Fibroscan®. Badanie jest bezbolesne, atrakcyjne dla pacjentów z cukrzycą, którzy są szczególnie narażeni na choroby wątroby.

Lek. Michał Dąbrowski

Bibliografia:

1. M. Kargul, Jakie są współcześnie przyczyny zgonów pacjentów z cukrzycą typu 2 i chorobami sercowo-naczyniowymi? Dane z badania TECOS, Biuletyn Naukowy, 2017, https://biuletyn.servier.pl/35239/jakie-sa-wspolczesnie-przyczyny-zgonow-pacjentow-z-cukrzyca-typu-2-i-chorobami-sercowo-naczyniowymi-dane-z-badania-tecos
   
2. J. A.Farmer, MD Diabetic Dyslipidemia and Atherosclerosis: Evidence from Clinical Trials Current Diabetes Reports 2008; [ w. polska: Sympozjum: Diabetologia, https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/011/196/original/Strony_od_MpD_2010_03-5.pdf?1467886456]
   
3. K. Berek, R. Bobiński, Miażdżyca — choroba wieloczynnikowa, Problemy Pielęgniarstwa 2009
   
4. A. Beręsewicz, A. Skierczyńska, Miażdżyca — choroba całego życia i całej populacji
   krajów cywilizacji zachodniej, Choroby Serca i Naczyń 2006
5. E. Kucharska, Miażdżyca – wybrane aspekty, Przegląd Lekarski, 2014