Problemy kardiologiczne jako powikłania cukrzycy

Problemy kardiologiczne w przebiegu cukrzycy to dość powszechny problem współczesnego świata, a terapia obu tych zaburzeń wymaga ścisłej współpracy między kardiologiem i diabetologiem. Badania dowodzą, że choroba układu krążenia występuje u ponad 60% chorych na cukrzycę typu 2. i jest przyczyną wysokiej śmiertelności pacjentów. Powikłania makronaczyniowe, czyli np. choroba wieńcowa, zaburzenia naczyń mózgowych czy choroby tętnic obwodowych, często są diagnozowane wcześniej niż problemy diabetologiczne. Nie tylko zdiagnozowana cukrzyca typu 2. wiąże się z wyższym ryzykiem wystąpienia patologii sercowo-naczyniowych. Wykazano, że także nieprawidłowa tolerancja glukozy, rozpoznana na podstawie testu tolerancji glukozy, łączyła się z wyższą śmiertelnością ogólną i sercowo-naczyniową. Udowodniono także, że kobiety ze świeżo zdiagnozowaną cukrzycą typu 2. są obciążone wyższym ryzykiem zachorowania i w konsekwencji zgonu sercowo-naczyniowego niż mężczyźni.

Cukrzyca typu 2 – charakterystyka choroby

Cukrzyca typu 2. to jeden z najczęściej występujących wśród diabetyków wariant choroby. Wśród wielu przyczyn wymienia się dwie najważniejsze: 

• degenerację procesu wydzielania insuliny, na co wpływ mogą mieć czynniki genetyczne, 
• insulinooporność, której przyczyną mogą być zarówno czynniki genetyczne, jak i np. cechy fizyczne organizmu, w tym głównie otyłość. 

Tak więc w rozwoju cukrzycy typu 2. istotne są dwa czynniki: genetyczny, na który nie mamy wpływu, oraz środowiskowy – otyłość, który jest zależny od postępowania pacjenta i może ulegać zmianom. Cukrzyca jest chorobą postępującą, a jej rozwój ma charakter gradacyjny. Na początku pojawia się problem nadwagi oraz genetycznie uwarunkowane zaburzenie produkcji lub wydzielania insuliny. Oznacza to, że insulina jest wytwarzana przez trzustkę, ale jej wydzielanie nie przebiega według norm typowych dla osoby zdrowej – wydzielana jest za to z opóźnieniem i dłużej niż powinna. Na tym etapie stężenie glukozy we krwi (glikemia) utrzymuje się jeszcze często w normie. Z kolei drugi odpowiedzialny za cukrzycę czynnik, czyli otyłość, jest przyczyną tzw. insulinooporności. Aby utrzymać stężenie glukozy we krwi w normie, trzustka jest zmuszona produkować coraz więcej insuliny. Po kilku czy kilkunastu latach takiego funkcjonowania organizmu komórki ß trzustki ulegają degeneracji i produkują coraz mniej insuliny. Wówczas poziom stężenia glukozy we krwi ulega zwiększeniu, co prowadzi do rozwoju cukrzycy typu 2.

Cukrzyca typu 2 a choroby jej towarzyszące i powikłania

Cukrzyca typu 2. identyfikowana jest głównie z osobami z nadwagą, a aż u 80% chorujących stwierdza się problem nadciśnienia tętniczego. Badania dowodzą, że częstość występowania nadciśnienia u ludzi cierpiących na cukrzycę 2. typu jest dwukrotnie wyższa niż u osób zdrowych. Świadczy to więc o wzajemnym oddziaływaniu na siebie wymienionych chorób współtowarzyszących. Kolejnym, bardzo częstym schorzeniem u cukrzyków typu 2. jest miażdżyca tętnic, która charakteryzuje się zmianami zwyrodnieniowymi w tętnicach, takich jak aorta, tętnica wieńcowa i mózgowa. Z badań wynika, że połowa cukrzyków zmaga się z miażdżycą tętnic, która w ostateczności doprowadza do niewydolności serca, a nawet śmierci. Insulinooporność powoduje, że mięsień sercowy ma ograniczony napływ substancji odżywczych, co skutkuje jego większym obciążeniem. Powikłaniem, które zdecydowanie najczęściej pojawia się wśród cukrzyków, jest hipoglikemia, która poprzez zaniedbanie może prowadzić do wielu powikłań, a w konsekwencji również do śmierci.

U diabetyków zdarzają się często przypadki hiperglikemii, której konsekwencją jest tzw. kwasica ketonowa, charakteryzująca się spalaniem tłuszczów zamiast białek w celu wytwarzania energii, a także kwasica mleczanowa, objawiająca się znacznym gromadzeniem się kwasu mlekowego w organizmie. Wyróżniamy dwa typy powikłań w cukrzycy: ostre oraz przewlekłe. Przykładowo kwasica ketonowa, hipo- i hiperglikemia zaliczane są do zespołu powikłań ostrych, które mogą skutkować bardzo poważnymi zaburzeniami, a w przypadku braku odpowiedniej terapii nawet śmiercią. Bardzo częstymi przypadkami chorobowymi wśród diabetyków są zawały serca oraz udary mózgu. Badania dowodzą, że osoby zdrowe, które wcześniej przebyły zawał serca, mają takie same szanse na śmierć sercową jak diabetycy bez przeszłości zawałowej. Cukrzyca w znacznym stopniu sprzyja powstawaniu udarów. Dane statystyczne mówią, że każdy rok przebytej choroby zwiększa szansę wystąpienia udaru o 3%, a diabetycy z dziesięcioletnim stażem chorobowym narażeni są trzykrotnie bardziej na udary niż ludzie zdrowi.

Problemy kardiologiczne w cukrzycy

Problemy kardiologiczne i powikłania u diabetyków to jeden z największych problemów współczesnej diabetologii. W cukrzycy typu 2. około 60-70 proc. chorych ma powikłania sercowo-naczyniowe. Cukrzyca zwiększa zapadalność na miażdżycę, która jest główną przyczyną chorób sercowo-naczyniowych. Dochodzi do glikacji białek, lipidów, a to pogarsza i tak trudny przebieg miażdżycy. Miażdżyca towarzysząca cukrzycy wpływa na to, że jej przebieg jest znacznie cięższy, a wiele naczyń krwionośnych ulega uszkodzeniu. Rozwój hiperglikemii sprzyja rozwojowi miażdżycy. Zwykle chorzy doświadczają zmian sercowo-naczyniowych, a wtedy gwałtowne wahania glikemii, zwłaszcza jej spadki, są dla nich wyjątkowo niebezpieczne. Cukrzyca szkodzi naczyniom krwionośnym, a sytuacja pacjenta cierpiącego na niedocukrzenie jest znacznie gorsza. Wiemy, że hipoglikemia wywołuje w organizmie patologiczne zmiany w układzie krążenia, np. arytmię serca, zaburzenia przewodnictwa, obniżenie wydolności mięśnia sercowego. Wszystkie te zmiany u diabetyka są bardzo groźne, mogą być nawet przyczyną śmierci. Częstotliwość występowania cukrzycy typu 2. generalnie zwiększa się u osób starszych, podobnie zresztą jak miażdżycy. Starsi pacjenci są bardziej zagrożeni zarówno cukrzycą, jak i zmianami miażdżycowymi. Także zawał u chorych na cukrzycę przebiega groźniej niż u innych osób. Śmiertelność z powodu zawału serca u chorych na cukrzycę jest trzy razy wyższa. Hipoglikemia niesie ze sobą duże ryzyko kardiologiczne. Powinno się tak dobierać leki doustne przeciwcukrzycowe, aby nie generowały hipoglikemii i leczyć pacjenta tak, by jednak odsunąć w czasie podawanie insuliny. Cukrzyca jest chorobą silnie postępującą. W pewnym momencie dochodzi do sytuacji, w której leki są niewystarczające, wtedy trzeba włączyć do terapii insulinę. Jest ona, co prawda, silnym lekiem przeciwcukrzycowym, jednak istotą jest także to, że niesie ryzyko hipoglikemii. 

Powikłania cukrzycowe – jak nie dopuścić do zawału?

Jeśli w jakiejś rodzinie zdarzyła się sytuacja, że pacjent chory na cukrzycę zmarł na zawał serca lub udar, to znaczy, że jest się obciążonym chorobą i niestety rośnie ryzyko wystąpienia problemu. Ryzyko zależy od tego, czy występują również inne zagrożenia – czynniki ryzyka miażdżycy, np.:

• zdiagnozowana cukrzyca,
• nadciśnienie tętnicze,
• palenie papierosów,
• nadwaga, chorobliwa otyłość,
• przewlekła infekcja,
• przewlekła choroba nerek,
• niewielka aktywność fizyczna.

Dzięki właściwej terapii, prowadzeniu odpowiedniego trybu życia i stosowaniu diety można kontrolować cukrzycę i prowadzić całkiem satysfakcjonujący tryb życia. Pacjent z dobrze kontrolowaną cukrzycą typu 2., bez powikłań, takich jak istotne zaburzenia widzenia lub zaburzenia czucia, zasłabnięcia wynikające z chorób serca, może nawet  całkiem bezpiecznie prowadzić pojazdy mechaniczne. Do oceny skuteczności terapii służy badanie poziomu hemoglobiny glikowanej. Analiza ta pozwala określić, jakie były stężenia glukozy we krwi w ciągu 3 miesięcy poprzedzających badanie.

Dieta dla diabetyków z problemami kardiologicznymi

Cukrzycy z problemami kardiologicznymi muszą zadbać o zbilansowany plan posiłków, wykluczający pokarmy groźne dla serca i sprzyjające miażdżycy. Chorzy muszą wykluczyć z codziennego jadłospisu tłuszcze nasycone, znajdujące się przede wszystkim w produktach pochodzenia zwierzęcego, czyli czerwonym mięsie, maśle, serach czy smalcu, ale też w słodyczach, a zwłaszcza batonikach, których skład opiera się na tłuszczu. Dieta dotyczy oczywiście też wyboru napojów. Szczególnie niebezpieczne dla diabetyków z chorobami serca są napoje słodzone i gazowane. Bardzo niebezpieczny dla cukrzyka jest również alkohol, który hamuje produkcję i wydzielanie glukozy przez wątrobę, a w efekcie sprzyja groźnej dla życia hipoglikemii, czyli niedocukrzeniu. Oddziałując na przebieg procesów metabolicznych, napój alkoholowy stymuluje także procesy beztlenowych przemian glukozy, co prowadzi do podwyższonego wytwarzania ciał ketonowych i kwasu mlekowego, a w efekcie może wywołać kwasice, a nawet śpiączkę cukrzycową.

Problemy kardiologiczne w cukrzycy – pomoc w klinice Synexus

Pracownicy Centrum Medycznego Synexus aktywnie wspierają akcje prozdrowotne oraz prosenioralne. W ramach akcji promocji zdrowia prowadzone są zapisy na bezpłatne badania kontrolne oraz konsultacje dla chorych z problemami kardiologicznymi i pacjentów z cukrzycą po 40. roku życia. Z badań mogą skorzystać oczywiście osoby przewlekle chore np. na cukrzycę, z zaburzeniami kardiologicznymi, a także z innymi dolegliwościami. Choroby serca i cukrzyca to zaburzenia bardzo poważne, a także  niebezpieczne z uwagi na fakt, że rozwijają się długo w ukryciu. Po diagnozie należy na bieżąco monitorować stan swojego zdrowia i regularnie kontrolować parametry organizmu. Dzięki temu można uniknąć wielu groźnych powikłań chorób, zaostrzeń, zdarzeń kardiologicznych i reagować w porę na niepokojące zmiany.

Lek. Michał Dąbrowski